1.1. Nauka, badania i szkolnictwo wyższe wspierające gospodarkę
1.1 Nauka, badania i szkolnictwo wyższe wspierające gospodarkę
Szkoły wyższe
Głównym ośrodkiem akademickim w województwie podkarpackim jest Rzeszów, na terenie którego w roku akademickim 2022/2023 swoją siedzibę miało 5 uczelni, które skupiały ponad 79% ogółu studentów (w roku akademickim 2019/2020 udział ten wynosił ponad 81% ogółu studentów). W kolejności, według liczby studentów, największymi uczelniami w województwie podkarpackim były: Uniwersytet Rzeszowski kształcący 35,3% (35,7% w roku akademickim 2019/2020) ogółu studentów oraz Politechnika Rzeszowska kształcąca 23,9% (25,7% w roku akademickim 2019/2020) ogółu studentów.
Wykres. Studenci i absolwenci uczelni (łącznie z cudzoziemcami) mających siedzibę w województwie podkarpackim
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 232.
W roku akademickim 2022/23 w województwie podkarpackim było 13 uczelni (bez zamiejscowych podstawowych jednostek organizacyjnych), co stanowi 7 publicznych i 6 niepublicznych uczelniach wyższych, mających siedzibę na terenie województwa podkarpackiego, kształciło się 42,2 tys. studentów (45,3 tys. w roku akademickim 2019/2020), w tym na pierwszym roku studiów 11,6 tys. (12,0 tys. w roku akademickim 2019/2020). W porównaniu z rokiem akademickim 2010/11 było o jedną uczelnię mniej. Do publicznych uczelni uczęszczało 32,7 tys. osób, a do niepublicznych 9,5 tys. (w roku akademickim 2019/2020 było to odpowiednio 35,6 tys. i 9,7 tys.) Na studiach stacjonarnych kształciło się 30,4 tys. (32,4 tys. w roku akademickim 2019/2020) osób – stanowiły one prawie trzy czwarte ogółu studentów. W uczelniach publicznych z tej formy kształcenia skorzystało 81,5%, a w niepublicznych 38,8% studentów (w roku akademickim 2019/2020 było to odpowiednio 80,5% i 38,6%).
Na początku roku akademickiego 2022/2023 na uczelniach województwa podkarpackiego kształciło się 3,1 tys. cudzoziemców (2,6 tys. w roku akademickim 2019/2020). Udział obcokrajowców, w ogólnej liczbie studiujących, wyniósł 7,3% (5,8% w roku akademickim 2019/2020). Na większości uczelni województwa podkarpackiego dominowali cudzoziemcy zza wschodniej granicy Polski. Najwięcej cudzoziemców przybyło na studia z Ukrainy – 65,9% ogółu studiujących cudzoziemców (69,0% w roku akademickim 2019/2020), następnie z Kazachstanu – 12,6% (13,2% w roku akademickim 2019/2020). W 2022 roku dyplomy ukończenia studiów wyższych otrzymało 463 cudzoziemców, a w 2019 r. 603 cudzoziemców.
Mapa. Studenci szkół wyższych na 10 tys. ludności według województw w 2022 r.
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 235.
Pod względem liczby studentów na 10 tys. ludności w 2022 r. województwo podkarpackie z wartością 203 zajmowało 11. miejsce w Polsce (w 2019 r. – 213 –11. lokata). W kraju przeciętnie na 10 tys. ludności przypadało 324 studentów (w 2019 r. – 314). Wskaźnik ten w kraju największe wartości przyjmował w województwach mazowieckim i małopolskim (odpowiednio 498 i 421). Najmniejszą liczbą studentów w przeliczeniu na 10 tys. ludności charakteryzowało się województwo lubuskie (115) i warmińsko-mazurskie (159).
Według stanu na koniec grudnia 2022 roku na wszystkich uczelniach województwa podkarpackiego w przeliczeniu na pełny etat pracowało 3,0 tys. nauczycieli akademickich (analogicznie jak w 2019 r.), 92,2% z nich stanowili nauczyciele pełnozatrudnieni (94,1% w 2019 r.). Uczelnie publiczne, analogicznie jak w 2019 r., zatrudniały blisko 92% wszystkich nauczycieli akademickich.
W ramach systemu pomocy materialnej student może ubiegać się o świadczenia w formie: stypendium socjalnego, stypendium dla osób z niepełnosprawnościami, stypendium rektora, stypendia fundowane oraz zapomogi.
Działalność badawczo-rozwojowa
W 2021 r. w województwie podkarpackim w działalności badawczo-rozwojowej pracowało 9,1 tys. osób. (w 2018 r. 7,8 tys. osób). Udział personelu w działalności B+R wyrażonego w EPC (ekwiwalenty pełnego czasu pracy) pracującego w sektorze szkolnictwa wyższego w województwie podkarpackim w 2021 r. wyniósł 27,9% (w kraju 37,0%). W 2018 r. udział zatrudnionych w EPC wynosił 32,5%, natomiast w Polsce 39,6%.
Wykres. Personel wewnętrzny B+R w sektorze szkolnictwa wyższego w województwie podkarpackim w latach 2018-2021
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 237.
Nakłady wewnętrzne na działalność B+R w sektorze szkolnictwa wyższego w województwie podkarpackim w 2021 r. wyniosły 286,5 mln zł i w porównaniu z 2018 rokiem kwota ta wzrosła o 89,0%. W kraju wartość nakładów wewnętrznych na działalność B+R w sektorze szkolnictwa wyższego w 2021 r. osiągnęła wartość 13 059,0 mln zł i wzrosła o 60,8% w porównaniu z rokiem 2018. Na przestrzeni lat 2018-2021 zauważamy, że wartość tych nakładów systematycznie wzrastała zarówno w Polsce jak i województwie podkarpackim.
Wykres. Nakłady wewnętrzne na działalność B+R w sektorze szkolnictwa wyższego w województwie podkarpackim w latach 2018-2021
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 237.
Udział nakładów w sektorze szkolnictwa wyższego w nakładach wewnętrznych na działalność B+R wynosił w 2021 r. w województwie podkarpackim 22,0% (w kraju 34,7%), podczas gdy w 2018 r. udział ten wynosił odpowiednio 16,5% i 31,7%.
Uniwersytety Trzeciego Wieku
Uniwersytety Trzeciego Wieku są placówkami edukacyjnymi, których działania skierowane są przede wszystkim do osób dojrzałych, a głównym celem ich działalności jest przede wszystkim aktywizowanie poprzez działalność edukacyjną ludzi starszych.
Na terenie województwa podkarpackiego zlokalizowanych było w roku akademickim 2021/2022 9 Uniwersytetów Trzeciego Wieku, które wzięły udział w ogólnopolskim badaniu statystycznym UTW-1 (w roku akademickim 2017/2018 było ich 19). W kraju ich największa liczba znajdowała się w województwie mazowieckim – 70 (80 w roku akademickim 2017/2018), następnie śląskim i kujawsko-pomorskim – po 59 (w roku akademickim 2017/2018 było ich odpowiednio 68 i 64).
Wykres. Liczba słuchaczy UTW w roku akademickim 2021/2022 według województw
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 243.
Spośród ogólnej liczby słuchaczy w województwie podkarpackim uczęszczający na zajęcia po raz pierwszy stanowili 13,7% (w kraju 17,1%), natomiast uczęszczający po raz kolejny, czyli osoby, które kontynuują naukę lub uczestniczą w zajęciach UTW po przerwie (np. rocznej) stanowiły 86,3% (w kraju 82,9%).
Największą grupę słuchaczy w roku akademickim 2021/2022 w województwie podkarpackim stanowiły osoby w wieku 60-69 lat (50,7%), a następnie osoby mające 70-79 lat i więcej (30,8%). W kraju stanowiły one odpowiednio 41,0% i 41,9%. Natomiast pod względem wykształcenia największą grupę słuchaczy stanowiły osoby mające wykształcenie średnie (51,4%), a następnie wyższe (43,4%). W kraju stanowili oni odpowiednio 48,9% i 35,3%.