1.3. Konkurencyjność gospodarki poprzez innowacje i nowoczesne technologie
1.3 Konkurencyjność gospodarki poprzez innowacje i nowoczesne technologie
W 2022 r. w województwie podkarpackim w rejestrze REGON wpisanych było 203,2 tys. podmiotów gospodarki narodowej. W porównaniu z 2019 r. liczba ta zwiększyła się o 22,1 tys. podmiotów.
Miernikiem obrazującym nasycenie przedsiębiorczością w danym regionie jest wskaźnik liczby podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. ludności. W województwie podkarpackim w 2022 r. roku wyniósł on 977, a na przestrzeni lat 2019–2022 jego wartość systematycznie wzrastała. W kraju w 2022 r. liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON w przeliczeniu na 10 tys. ludności wynosiła 1 323 (w 2019 r. – 1 175).
Wykres. Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności w województwie podkarpackim i w Polsce w latach 2019–2022
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 427.
W rankingu województw podkarpackie pod względem liczby podmiotów wpisanych do rejestru REGON w przeliczeniu na 10 tys. ludności, zajmowało ostatnią lokatę w kraju.
Wykres. Nowo zarejestrowane i wyrejestrowane podmioty z rejestru REGON według województw w 2022 r.
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 436.
W województwie podkarpackim w 2022 r. nowo zarejestrowanych podmiotów
w rejestrze REGON było 16,5 tys., tj. o 8,3% więcej w porównaniu z 2019 r. W kraju ogółem w 2022 r. zarejestrowało się 386,0 tys. nowych podmiotów (o 1,8% więcej niż w 2019 r.). Spośród województw, pod względem wzrostu nowo zarejestrowanych podmiotów w stosunku do 2019 r., podkarpackie uplasowało się na 3. miejscu, za województwem mazowieckiem
i dolnośląskim (wzrost odpowiednio o 11,5% i o 9,4%).
Według stanu na koniec 2022 r. w województwie podkarpackim w ciągu roku wyrejestrowano z rejestru REGON 9,2 tys. podmiotów, tj. o 10,7% więcej niż w 2019 r.
W Polsce wykreślono 221,3 tys. podmiotów – o 2,5% mniej w porównaniu z 2019 r. Większy wzrost wyrejestrowanych podmiotów w odniesieniu do 2019 r. niż w województwie podkarpackim odnotowano jedynie w województwie mazowieckim (o 15,2% więcej) oraz kujawsko-pomorskim (o 11,1%).
Aktywność innowacyjna przedsiębiorstw
Działalność innowacyjna oznacza między innymi aktywny udział we wspólnych projektach dotyczących działalności innowacyjnej z innymi przedsiębiorstwami lub instytucjami niekomercyjnymi. Współpraca taka może mieć charakter perspektywiczny
i długofalowy i nie musi pociągać od razu za sobą bezpośrednich, wymiernych korzyści ekonomicznych dla uczestniczących w niej partnerów.
Pod względem współpracy przedsiębiorstw przemysłowych w zakresie działalności innowacyjnej województwo podkarpackie zajmuje pierwsze miejsce w rankingu województw. Udział przedsiębiorstw przemysłowych, które współpracowały w zakresie działalności innowacyjnej w ogólnej liczbie przedsiębiorstw wynosił w 2021 r. 9,3%. W porównaniu
z rokiem 2018 wartość tego wskaźnika zmniejszyła się o 0,9 p.proc., natomiast w porównaniu z rokiem 2020 wzrosła o 0,3 p.proc. Najniższą wartość wskaźnik ten przyjął w województwie lubuskim – 3,2%. W kraju odsetek przedsiębiorstw przemysłowych współpracujących
w zakresie innowacji wynosił 6,0%.
Wykres. Przedsiębiorstwa, które współpracowały w zakresie działalności innowacyjnej w % ogółu przedsiębiorstw w 2021 r.
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 438.
Wśród regionów Polski Wschodniej największy udział przedsiębiorstw z sektora usług, które współpracowały w zakresie działalności innowacyjnej miało województwo podkarpackie (4,5%), ostatnie miejsce w rankingu miał natomiast region mazowiecki regionalny (0,2%).
Wykres. Przedsiębiorstwa przemysłowe, które współpracowały w zakresie działalności innowacyjnej w % ogółu przedsiębiorstw w województwie podkarpackim w latach 2018-2021 (według klas wielkości)
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 439.
We wszystkich analizowanych latach największy udział przedsiębiorstw przemysłowych, które współpracowały w zakresie innowacji był w przedsiębiorstwach o liczbie pracujących powyżej 250 osób. W 2021 r. w województwie podkarpackim udział w tej klasie wielkości wynosił 43,2% (w kraju 31,5%). Wśród przedsiębiorstw o liczbie pracujących od 10 do 49 osób odsetek ten był natomiast najmniejszy – 5,8% (w kraju 2,7%).
W grupie przedsiębiorstw z sektora usług również największym udziałem przedsiębiorstw, które współpracowały w zakresie innowacji, charakteryzowały się te o liczbie pracujących powyżej 250 osób. W 2021 r. ich udział w województwie podkarpackim wynosił 8,0%, podczas gdy w kraju 16,6%.
Mapa. Nakłady na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach w relacji do PKB* według województw w 2021 r.
* Szacunki wstępne.
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 441.
W 2021 r. w województwie podkarpackim 19,5% przedsiębiorstw z sektora usług oraz 26,3% przedsiębiorstw przemysłowych wprowadziło na rynek przynajmniej jedną innowację produktową lub procesów biznesowych (nowy lub ulepszony produkt bądź nowy lub ulepszony proces biznesowy). W porównaniu z rokiem 2018 wartość wskaźnika dla przedsiębiorstw z sektora usług uległa zwiększeniu, zmniejszyła się natomiast dla przedsiębiorstw przemysłowych.
Wykres. Przedsiębiorstwa innowacyjne w województwie podkarpackim w latach 2018-2021
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 442.
W 2021 r. województwo podkarpackie pod względem udziału przedsiębiorstw przemysłowych, które wprowadziły innowacje (26,3%) zajmowało 1. lokatę zarówno w Polsce Wschodniej, jak i w kraju. Ponadto udział ten był o 4,3 p.proc. wyższy niż średnia dla kraju. Z kolei pod względem udziału przedsiębiorstw z sektora usług, które wprowadziły innowacje, województwo podkarpackie w 2021 r. z wartością 19,5% zajmowało 8. lokatę w rankingu województw. Udział ten był niższy od przeciętnej wartości dla Polski o 0,2 p.proc.
Wykres. Przedsiębiorstwa innowacyjne według województw w 2021 r.
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 443.
Udział przedsiębiorstw z sektora usług, które wprowadziły innowacje spośród regionów Polski Wschodniej był najwyższy na Podlasiu (21,2%). Najmniejszą wartość przyjmował natomiast w regionie mazowieckim regionalnym (9,2%).
Wykres. Przedsiębiorstwa innowacyjne przemysłowe w województwie podkarpackim według rodzaju wprowadzonych innowacji w latach 2018-2021
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 444.
W 2021 r. w województwie podkarpackim 21,6% przedsiębiorstw innowacyjnych przemysłowych wprowadziło nowe lub ulepszone produkty, zaś 18,8% – nowe lub ulepszone procesy biznesowe.
Wykres. Przedsiębiorstwa innowacyjne przemysłowe, które wprowadziły nowe lub ulepszone produkty według województw w latach 2018 i 2021
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 445.
W 2021 r. największy udział przedsiębiorstw przemysłowych, które wprowadziły nowe lub ulepszone produkty był w województwie podkarpackim (21,6%), najmniejszy natomiast w województwie zachodniopomorskim (7,7%). W Polsce udział ten wyniósł 13,1%.
Wykres. Przedsiębiorstwa innowacyjne przemysłowe, które wprowadziły nowe lub ulepszone procesy biznesowe według województw w latach 2018 i 2021
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 446.
W obszarze Polski Wschodniej najniższy odsetek przedsiębiorstw przemysłowych, które wprowadziły nowe lub ulepszone produkty odnotowano w regionie mazowieckim regionalnym (8,9%), najwyższy natomiast w województwie podkarpackim (21,6%).
Z kolei największy udział przedsiębiorstw przemysłowych, które wprowadziły nowe lub ulepszone procesy biznesowe w Polsce Wschodniej odnotowano w województwie lubelskim (19,1%), a następnie podkarpackim (18,8%). W Polsce największy udział takich przedsiębiorstw odnotowano w województwie małopolskim (21,6%). Najmniejszy udział wśród województw wystąpił w województwie świętokrzyskim (13,3%).
W obszarze Polski Wschodniej natomiast najniższym wskaźnikiem charakteryzował się region mazowiecki regionalny – 11,1%. W kraju w 2021 r. udział przedsiębiorstw przemysłowych, które wprowadziły nowe lub ulepszone procesy biznesowe wynosił 18,0%.
W rankingu województw największy udział przedsiębiorstw z sektora usług, które wprowadziły nowe lub ulepszone produkty miało województwo warmińsko-mazurskie – 13,1%, najmniejszy natomiast województwo świętokrzyskie – 2,1%. W kraju odsetek ten w 2021 r. wynosił 6,8%.
Wykres. Przedsiębiorstwa innowacyjne z sektora usług, które wprowadziły nowe lub ulepszone produkty według województw w latach 2018 i 2021
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 448.
Wśród regionów Polski Wschodniej największym udziałem przedsiębiorstw z sektora usług, które wprowadziły nowe lub ulepszone produkty charakteryzowało się województwo warmińsko-mazurskie. Najniższy odsetek natomiast wystąpił w regionie mazowieckim regionalnym – 1,7%.
Wykres. Przedsiębiorstwa innowacyjne z sektora usług, które wprowadziły nowe lub ulepszone procesy biznesowe według województw w latach 2018 i 2021
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 449.
Z kolei największy udział przedsiębiorstw z sektora usług, które wprowadziły nowe lub ulepszone procesy biznesowe był w województwie pomorskim (23,6%), a najmniejszy w województwie lubuskim (6,4%).
Najwyższy udział przedsiębiorstw z sektora usług, które wprowadziły nowe lub ulepszone procesy biznesowe w obszarze Polski Wschodniej miało województwo warmińsko-mazurskie (20,0%). Województwo podkarpackie zajmowało 2. lokatę, natomiast najniższą wartość tego wskaźnika wśród regionów Polski Wschodniej miał region mazowiecki regionalny – 8,0%.
Wykres. Udział produkcji sprzedanej wyrobów nowych/ulepszonych w przedsiębiorstwach przemysłowych w wartości sprzedaży wyrobów ogółem według województw w 2021 r.
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 450.
W 2021 r. największy udział produkcji sprzedanej wyrobów nowych/ulepszonych w przedsiębiorstwach przemysłowych w wartości sprzedaży wyrobów ogółem miało województwo mazowieckie (18,1%), najmniejszy natomiast województwo zachodniopomorskie (2,6%). W województwie podkarpackim udział produkcji sprzedanej wyrobów nowych/ulepszonych w przedsiębiorstwach przemysłowych w wartości sprzedaży wyrobów ogółem wynosił 12,2% i był wyższy od wskaźnika dla kraju (11,4%). W obszarze Polski Wschodniej najwyższą wartość tego wskaźnika miał region mazowiecki regionalny – 23,7%, najniższą natomiast warmińsko-mazurski – 4,6%.
W województwie podkarpackim udział produkcji sprzedanej wyrobów nowych/ulepszonych w przedsiębiorstwach przemysłowych w wartości sprzedaży wyrobów ogółem w 2021 r. w porównaniu zarówno z rokiem 2018 jak i 2020 zmniejszył się.
W 2021 r. w województwie podkarpackim udział przychodów netto ze sprzedaży produktów innowacyjnych dla rynku na eksport w przychodach netto ze sprzedaży ogółem wynosił 3,1%. W odniesieniu do roku 2018 wskaźnik ten wzrósł, natomiast w porównaniu z rokiem 2020 jego wartość zmniejszyła się.
Na przestrzeni analizowanych lat wartość tego wskaźnika w województwie podkarpackim niezmiennie przewyższała wartość dla kraju, gdzie w 2021 r. wynosił on 1,8%.
Baza turystycznych obiektów noclegowych oraz jej wykorzystanie z uwzględnieniem gospodarstw agroturystycznych
Potencjał turystyczny województwa podkarpackiego tworzą nie tylko walory przyrodnicze, ale także infrastruktura turystyczna (baza noclegowa, obiekty kultury, szlaki turystyczne, baza gastronomiczna, punkty handlowe) oraz dostępność komunikacyjna. Stopień atrakcyjności różnorodnych walorów przyrodniczych ma dla turystów charakter względny, natomiast o intensywności odwiedzania regionu przez turystę decyduje zarówno stopień przygotowania terenów do uprawiania turystyki i rekreacji, jak też obecność szczególnie cennych dóbr kultury i dziedzictwa narodowego. Potencjał turystyczny najczęściej mierzony jest poprzez liczbę turystycznych obiektów noclegowych, miejsc noclegowych oferowanych turystom, a jego wykorzystanie m.in. poprzez liczbę korzystających, liczbę udzielonych noclegów oraz średnią długość pobytu turystów w obiektach.
Według stanu w dniu 31 lipca 2022 r. w województwie podkarpackim funkcjonowało 605 turystycznych obiektów noclegowych, co stanowiło 6,2% obiektów działających w kraju. Pod względem liczby turystycznych obiektów noclegowych województwo podkarpackie uplasowało się na 5. miejscu w kraju (7. lokata w 2019 r.). Najmniejszą bazą noclegową dysponowało województwo opolskie (120 obiektów), a następnie świętokrzyskie (227 obiektów), największą natomiast województwo zachodniopomorskie – 1 397 obiektów.
Na obszarze Polski Wschodniej województwo podkarpackie pod względem liczby turystycznych obiektów noclegowych zajmowało 1. miejsce.
Mapa. Turystyczne obiekty noclegowe ogółem na 10 tys. ludności według województw w latach 2019 i 2022 (stan w dniu 31 lipca)
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 259.
W 2022 r. wskaźnik przedstawiający liczbę turystycznych obiektów noclegowych ogółem w przeliczeniu na 10 tys. ludności w województwie podkarpackim wynosił 2,9 (w 2019 r. – 3,1), co uplasowało je na 6. miejscu wśród województw. Dla kraju wskaźnik ten osiągnął wartość 2,6, podczas gdy w 2019 r. wynosił on 2,9. Największą liczbą turystycznych obiektów noclegowych ogółem w przeliczeniu na 10 tys. ludności charakteryzowało się województwo zachodniopomorskie (8,5), najmniejszą natomiast województwo mazowieckie (1,0).
Mapa. Miejsca noclegowe w turystycznych obiektach noclegowych na 1 000 ludności według województw w 2022 r.
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 263.
W 2022 r. liczba miejsc noclegowych w przeliczeniu na 1 000 ludności wyniosła w województwie podkarpackim 15,8, podczas gdy w 2019 r. wskaźnik ten wynosił 16,8. W kraju liczba miejsc noclegowych w przeliczeniu na 1 000 ludności wyniosła w 2022 r. 20,6 i to również był niższy wskaźnik od wartości z 2019 r. (21,5). Najwyższym wskaźnikiem w 2022 r. charakteryzowało się województwo zachodniopomorskie (87,1), najniższym natomiast województwo opolskie (7,3).
W obszarze Polski Wschodniej największą liczbą miejsc noclegowych na 1 000 ludności dysponowało województwo warmińsko-mazurskie (28,7), natomiast najmniejszą region mazowiecki regionalny (6,6).
W 2022 r. wskaźnik przedstawiający liczbę turystów korzystających z noclegów w przeliczeniu na 1 000 ludności wyniósł w województwie podkarpackim 581,0, podczas gdy w kraju osiągnął wartość 905,4. W porównaniu z rokiem 2019 wskaźnik ten, zarówno w Polsce jak i województwie, zmniejszył się. W 2022 r. najwyższe wartości tego wskaźnika odnotowano w województwie zachodniopomorskim – 1 980,7, najniższe natomiast w województwie opolskim 356,3.
Wykres. Turyści korzystający z noclegów na 1 000 ludności według województw w latach 2019 i 2022
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 269.
Mapa. Stopień wykorzystania miejsc noclegowych w turystycznych obiektach noclegowych według województw w 2022 r.
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 271.
W Polsce Wschodniej najniższym stopniem wykorzystania miejsc noclegowych w turystycznych obiektach noclegowych charakteryzował się region warmińsko-mazurski (31,8%), a następnie region mazowiecki regionalny (32,0%). Najwyższym natomiast wskaźnikiem odznaczało się województwo podkarpackie (35,2%).