2.4. Rynek pracy
2.4 Rynek pracy
Liczba pracujących w województwie podkarpackim w oparciu o wyniki BAEL kształtowała się w 2022 r. na poziomie 801 tys. osób (co stanowi 4,8% ogółu pracujących w Polsce) i zmalała w odniesieniu do 2021 r. o 4 tys. osób (tj. o 0,5%). W sektorze usługowym pracowało 59,2%, a w sektorze przemysłowym 34,8% ogółu pracujących. W Polsce w 2022 r. liczba ludności pracującej wyniosła 16 742 tys. osób i wzrosła o 0,5% w odniesieniu do 2021 r.
Od 2021 r. w Badaniu Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL) wprowadzono zmiany metodologiczne wynikające z wdrożenia rozporządzenia ramowego dla statystyki społecznej, tj. Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1700 z dnia 10 października 2019 r. oraz jego aktów implementacyjnych. Zmiany dotyczyły m.in. zakresu podmiotowego badania (badanie zasadnicze obejmuje osoby w wieku 15–89 lat, do 2020 r. włącznie były to osoby w wieku 15 lat i więcej) oraz definicji i sposobu wyodrębniania poszczególnych populacji osób na rynku pracy, tj. pracujących, bezrobotnych i biernych zawodowo. Na potrzeby analiz porównawczych z okresami wcześniejszymi, podstawowe wskaźniki opracowywane na podstawie BAEL zostały przeliczone dla lat 2010–2020, z uwzględnieniem definicji obowiązujących od 2021 r. W przypadku braku dostępności przeliczonych danych dla lat 2019–2020 wskaźniki dla 2022 r. zostały zaprezentowane jedynie w porównaniu z 2021 r. Dane dotyczące stopy bezrobocia dla województwa lubuskiego w związku z próbą wynoszącą poniżej 10 tys. nie mogą być pokazane ze względu na wysoki losowy błąd próby. Wobec powyższego, przy rankingu województw pod względem wartości tego wskaźnika województwo lubuskie nie zostało wzięte pod uwagę.
Mapa. Wskaźnik zatrudnienia ludności w wieku 15–89 lat według województw w 2022 r.
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 145.
W 2022 r. wskaźnik zatrudnienia ludności w wieku 15–89 lat w województwie podkarpackim wyniósł 50,3% (wobec 56,3% w Polsce). Pod względem wysokości wskaźnika w rankingu województw, podkarpackie uplasowało się na 16. miejscu w kraju (w 2019 r. również ostatnia lokata). Najwyższy wskaźnik zatrudnienia odnotowano w województwie mazowieckim – 60,5%.
Mapa. Stopa bezrobocia (BAEL) według województw w 2022 r.
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 147.
W porównaniu z 2019 r. stopa bezrobocia w województwie podkarpackim zmniejszyła się (o 0,6 p.proc.), a w skali roku pozostała na tym samym poziomie. W kraju w 2022 r. była niższa zarówno w odniesieniu do 2019 r., jak i do 2021 r. (odpowiednio o: 0,4 p.proc. oraz 0,5 p.proc.)
Bezrobocie rejestrowane
W końcu 2022 r. liczba bezrobotnych zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy województwa podkarpackiego wyniosła 69,0 tys. osób i była mniejsza od notowanej w 2019 r. (o 6,4 tys. osób, tj. o 8,5%). W kraju na koniec 2022 r. liczba bezrobotnych wyniosła 812,3 tys. osób i była niższa o 6,2% w stosunku do 2019 r. W województwie podkarpackim wśród bezrobotnych przeważały kobiety, które stanowiły 52,3% ogółu zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy (w kraju stanowiły 53,7% ogółu bezrobotnych). Liczba bezrobotnych kobiet wyniosła 36,1 tys. i w porównaniu z końcem 2019 r. zmniejszyła się o 10,4%, a ich udział w ogólnej liczbie bezrobotnych zmniejszył się o 1,1 p.proc. Po wyraźnym wzroście liczby bezrobotnych zarejestrowanych w 2020 r., zarówno w województwie, jak i w kraju, w latach 2021–2022 odnotowano spadek.
Wykres. Bezrobotni zarejestrowani w województwie podkarpackim w latach 2019–2022
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 151.
W końcu 2022 r. bezrobotni poszukujący pracy ponad rok stanowili 47,8%, a ich udział w ogólnej liczbie bezrobotnych, w odniesieniu do analogicznego okresu 2019 r., zwiększył się o 3,5 p.proc. Osoby pozostające bez pracy do 3 miesięcy w końcu 2022 r. stanowiły 25,7% bezrobotnych (w końcu 2019 r. – 27,5%), od 3 do 6 miesięcy – 13,2% (w 2019 r. – 13,9%), natomiast od 6 do 12 miesięcy –13,3% (w 2019 r. – 14,2%). W Polsce struktura bezrobotnych zarejestrowanych według czasu pozostawania bez pracy kształtowało się następująco: osoby pozostające bez pracy do 3 miesięcy stanowiły 30,0% bezrobotnych, od 3 do 6 miesięcy – 15,0%, od 6 do 12 miesięcy – 14,6%, natomiast powyżej 12 miesięcy – 40,5%.
Do osób w szczególnej sytuacji na rynku pracy należą m.in. długotrwale bezrobotni (tzn. pozostający bez pracy łącznie przez okres ponad 12 miesięcy w okresie ostatnich dwóch lat, z wyłączeniem okresów odbywania stażu i przygotowania zawodowego w miejscu pracy), których udział w ogólnej liczbie zarejestrowanych bezrobotnych w końcu 2022 r. wyniósł 57,8% i w odniesieniu do analogicznego okresu 2019 r. zwiększył się o 2,8 p.proc. W porównaniu z końcem 2019 r. wzrósł udział osób powyżej 50 roku życia (z 24,2% do 25,0%), a zmalał osób bezrobotnych w wieku do 25 lat (z 13,6% do 13,3%).
Największą grupę wśród bezrobotnych stanowiły osoby w wieku od 25 do 34 lat i ich odsetek w ogólnej liczbie bezrobotnych w końcu 2022 r. wyniósł 26,6% (w Polsce – 24,4%). Osoby w wieku od 18 do 24 lat stanowiły 13,3% bezrobotnych (w kraju – 12,4%), od 35 do 44 lat – 24,9% (25,6%), od 45 do 54 lat – 19,3% (20,4%), a w wieku 55 lat i więcej – 15,8% (17,3%).
Według poziomu wykształcenia dwie najliczniejsze grupy bezrobotnych rejestrujących się w powiatowych urzędach pracy to osoby posiadające wykształcenie zasadnicze zawodowe/branżowe (27,9% ogółu bezrobotnych) oraz policealne i średnie zawodowe (26,4%). Wśród bezrobotnych wykształcenie gimnazjalne, podstawowe i niepełne posiadało 18,6% osób, wyższe – 15,6%, a średnie ogólnokształcące – 11,4%. W kraju w strukturze bezrobotnych najwięcej osób posiadało wykształcenie gimnazjalne, podstawowe i niepełne – 26,5%, a następnie zasadnicze zawodowe/branżowe – 25,0% oraz policealne i średnie zawodowe – 22,2%.
W ogólnej liczbie bezrobotnych 14,0% (w 2019 r. – 14,7%) stanowiły osoby dotychczas niepracujące. Wśród bezrobotnych posiadających staż pracy największy odsetek stanowiły osoby ze stażem pracy 1–5 lat – 26,4% (o 0,3 p.proc. więcej niż w 2019 r.) i ze stażem pracy do 1 roku – 20,8% (o 0,5 p.proc. więcej).
Od 2020 r. stopa bezrobocia rejestrowanego w województwie podkarpackim systematycznie malała, by na koniec 2022 r. osiągnąć poziom 8,8%. W kraju stopa bezrobocia wyniosła 5,2%, wobec 6,8% w 2020 r.
Wykres. Stopa bezrobocia rejestrowanego w województwie podkarpackim i w Polsce w latach 2020–2022
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 152.
Popyt na pracę
W 2022 r. na terenie województwa podkarpackiego utworzono 20,4 tys. nowych miejsc pracy, co dawało 9. miejsce w skali kraju. Najwięcej nowych miejsc pracy utworzono w województwie mazowieckim (126,3 tys.), a najmniej w województwie opolskim (8,2 tys.). Wśród regionów Polski Wschodniej podkarpackie zajęło 2. miejsce za regionem mazowieckim regionalnym – 22,1 tys., natomiast najmniej miejsc pracy utworzono w województwie świętokrzyskim (10,5 tys.), a następnie w podlaskim (10,8 tys.) oraz w warmińsko-mazurskim (o 10,9 tys.).
W 2022 r. w województwie podkarpackim zlikwidowano 11,8 tys. miejsc pracy, o 7,1% mniej niż w 2019 r., a o 20,4% więcej niż w poprzednim roku. Tendencję spadkową omawianego wskaźnika w porównaniu z 2019 r. zaobserwowano w dziesięciu województwach, a najwyższy spadek zanotowano w województwie opolskim (ponad 2-krotny). Wzrosty liczby zlikwidowanych miejsc pracy wystąpiły w województwach: lubelskim, dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, wielkopolskim i warmińsko-mazurskim. W województwie lubuskim w 2019 r. i w 2022 r. zlikwidowano zbliżoną liczbę miejsc pracy.
W województwie podkarpackim w 2022 r. podmioty gospodarki narodowej zadeklarowały 3,2 tys. wolnych miejsc pracy. Było to o 6,7% więcej niż w 2019 r. (w stosunku do poprzedniego roku wzrost o 39,1%). W kraju w porównaniu z 2019 r. odnotowano spadek liczby wolnych miejsc pracy o 1,6%. Poza województwem podkarpackim, we wszystkich regionach Polski Wschodniej liczba wolnych miejsc pracy była niższa niż w 2019 r., a największy spadek wystąpił w województwie świętokrzyskim (o 28,6%) i tam też było ich najmniej – 2,0 tys. miejsc. Natomiast najwięcej wolnych miejsc pracy odnotowano w regionie mazowieckim regionalnym – 5,1 tys.
Pracujący (Według faktycznego miejsca pracy i rodzaju działalności. Dane dotyczą podmiotów gospodarki narodowej o liczbie pracujących 10 i więcej osób oraz jednostek sfery budżetowej niezależnie od liczby pracujących. Dane nie obejmują pracujących w jednostkach budżetowych działających w zakresie obrony narodowej i bezpieczeństwa publicznego, osób pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie, duchownych oraz pracujących w fundacjach, stowarzyszeniach i innych organizacjach społecznych.)
W końcu 2021 r. liczba pracujących w województwie podkarpackim wyniosła 466,6 tys. osób i wzrosła w odniesieniu do 2018 r. o 3,7 tys. Pracujący w województwie stanowili 4,8% ogółu pracujących w Polsce (9 803,8 tys.). Wśród pracujących 47,9% stanowiły kobiety (w kraju 50,3%).
Liczba pracujących w województwie podkarpackim w przeliczeniu na 1 000 ludności w końcu 2021 r. wyniosła 224 (w kraju – 259). W zestawieniu ogólnopolskim województwo podkarpackie w 2021 r. plasowało się na 11. miejscu. Liderem pod tym względem było województwo mazowieckie (318 pracujących na 1 000 ludności), a ostatnie miejsce zajęło województwo lubelskie (197 pracujących).
Mapa. Liczba pracujących w gospodarce narodowej na 1 000 ludności według województw w 2021 r.
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 156.
W 2021 r. wśród regionów Polski Wschodniej, podkarpackie pod względem liczby pracujących w przeliczeniu na 1 000 ludności zajmowało pierwsze miejsce. Najniższą wartość tego wskaźnika odnotowano w regionie mazowieckim regionalnym – 196. W województwie podkarpackim liczba pracujących w gospodarce narodowej na 1 000 ludności była nieznacznie wyższa niż w 2018 r., kiedy wskaźnik ten wynosił 217 (w kraju wzrost z poziomu 251 do 259). W odniesieniu do 2018 r. we wszystkich regionach Polski Wschodniej wystąpił nieznaczny wzrost analizowanego wskaźnika.
Przeciętne zatrudnienie
Przeciętne zatrudnienie w województwie podkarpackim w 2021 r. wyniosło 451,6 tys. etatów i w porównaniu z 2018 r. wzrosło o 9,2 tys., tj. o 2,1% (w kraju wzrost o 2,5%). Najwięcej zatrudnionych było: w przemyśle – 31,5% (spadek o 0,4 p.proc. w odniesieniu do 2018 r.), w handlu; naprawie pojazdów samochodowych – 14,8% (spadek o 0,2 p.proc.) oraz w edukacji – 12,8% (wzrost o 0,2 p.proc.). Istotny wzrost w udziale zatrudnionych ogółem odnotowały sekcje transport i gospodarka magazynowa (z 3,7% do 4,3%) oraz budownictwo (z 6,3% do 6,8%). W 2021 r. w Polsce w strukturze przeciętnego zatrudnienia na pierwszym miejscu znalazł się przemysł – 27,0% zatrudnionych, a następnie handel; naprawa pojazdów samochodowych – 16,0% oraz edukacja – 10,3%.
Wykres. Struktura przeciętnego zatrudnienia w województwie podkarpackim według sekcji PKD w 2021 r.
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 159.
Wynagrodzenia (Dane dotyczą podmiotów gospodarki narodowej o liczbie pracujących 10 i więcej osób oraz jednostek sfery budżetowej niezależnie od liczby pracujących.)
W 2022 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w województwie podkarpackim wyniosło 5 662,53 zł i w porównaniu z 2019 r. było wyższe o ok. 1274 zł, tj. o 29,0%, natomiast w kraju przeciętne wynagrodzenie brutto wynosiło 6 705,62 zł i wzrosło w odniesieniu do 2019 r. o ok. 1 524 zł (czyli o 29,4%). W 2022 r. przeciętne wynagrodzenie w województwie podkarpackim stanowiło 84,4% średniej płacy krajowej (w 2019 r. – 84,7%). W rankingu województw pod względem wysokości wynagrodzenia, podkarpackie plasowało się na 16. miejscu (w 2019 r. – 15. lokata). Najwyższe wynagrodzenia otrzymywały osoby pracujące w województwie mazowieckim – przeciętnie 7 913,14 zł.
Mapa. Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto według województw w 2022 r.
Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 161.
Wśród regionów Polski Wschodniej najwyższe przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto otrzymywali mieszkańcy regionu mazowieckiego regionalnego – 6 173,72 zł. W latach 2019–2022 wynagrodzenia w województwie podkarpackim systematycznie rosły (najwyższy wzrost w porównaniu z poprzednim rokiem zanotowano w 2021 r. – o 9,9%).