2.2. Regionalna polityka zdrowotna

Stan zdrowia ludności

Problematyka kondycji zdrowotnej społeczeństwa, jak też samej opieki medycznej, jest istotna dla funkcjonowania regionalnej gospodarki oraz rynku pracy w kontekście obserwowanych niekorzystnych zmian demograficznych. Zdrowie ludzi w dużej mierze zależy od prowadzonego trybu życia, a także profilaktyki zdrowotnej społeczeństwa. Syntetycznym przejawem kondycji zdrowotnej jest oczekiwana przeciętna długość życia, ale także zachorowalność na określone choroby.

Zachorowalność na wybrane choroby

W ocenie stanu zdrowia mieszkańców województwa podkarpackiego wzięto pod uwagę zachorowania na ostre choroby zakaźne i pasożytnicze, nowotwory złośliwe, choroby i zaburzenia psychiczne oraz uzależnienia od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych.

Jeśli chodzi o choroby zakaźne, to w 2022 r. zarówno w województwie podkarpackim, jak i w Polsce, najczęstszą przyczyną zachorowań była grypa i choroby pochodne. W 2022 r. zachorowało na nią w Podkarpackim 68,5 tys. osób (w Polsce – 4 mln 703 tys. osób). Było to mniej niż w 2019 r., kiedy to na grypę zachorowało 79 tys. osób (w Polsce – 4 mln 790 tys.). W 2022 r. w województwie podkarpackim obniżyła się także zachorowalność na niektóre z pozostałych chorób zakaźnych (w stosunku do 2019 r.). Spadła m.in.: liczba przypadków biegunki u dzieci do lat 2 (z 2 365 do 1 470), liczba zachorowań na boreliozę (z 1 401 do 1 226), na salmonellozę (z 1 172 do 550) i szkarlatynę (z 593 do 513). Zachorowalność na inne choroby zakaźne (świnka, różyczka) była stosunkowo niska, tak w województwie, jak i w kraju. Na świnkę w województwie podkarpackim w 2022 r. zachorowało 31 osób (w 2019 r. – 53), na różyczkę – 9 osób (w 2019 r. – 13), w Polsce natomiast było to odpowiednio 922 i 147 zachorowań.

Przyczyny hospitalizacji

Uzupełnieniem informacji o kondycji zdrowotnej mieszkańców województwa podkarpackiego są dane dotyczące hospitalizacji pacjentów w szpitalach ogólnych według przyczyn.

W 2021 r. w szpitalach województwa podkarpackiego leczono (łącznie z ruchem międzyoddziałowym) 389,9 tys. osób. Największa ich liczba przypadała na oddziały chirurgiczne (99,4 tys.; tj. 25,5%), ginekologiczno-położnicze (50,4 tys.; tj. 12,9%) oraz chorób wewnętrznych (33,9 tys.; tj. 8,7%).

Przyczyny zgonów

W 2022 r. najczęstszą przyczyną zgonów, zarówno w województwie, jak i w kraju, były choroby układu krążenia. Stanowiły one 44,0% zgonów w województwie podkarpackim (w kraju – 36,0%). W porównaniu z 2019 roku, w 2022 r. wzrosła w województwie umieralność z powodu chorób układu krążenia, zarówno w ujęciu absolutnym (o 1079 zgony), jak również w ujęciu względnym, czyli w stosunku do liczby zgonów ogółem (w 2019 r. było to 42,8%).

Jeśli chodzi o kolejną, częstą przyczynę zgonów, czyli choroby nowotworowe, to w 2022 r. ich udział w ogólnej liczbie zgonów wynosił w województwie podkarpackim 21,3% i było to mniej niż w 2019 r., w którym wskaźnik ten przyjął wartość 25,2%. W ujęciu absolutnym liczba zgonów spowodowanych nowotworami obniżyła się o 378. Podobna, spadkowa tendencja, jeśli chodzi o wskaźnik zgonów z powodu chorób nowotworowych, wystąpiła w kraju (z 26,5% w 2019 r. do 23,6% w 2022 r). Zwiększył się w województwie podkarpackim odsetek zgonów spowodowanych chorobami układu oddechowego, które w 2022 r. stanowiły 6,4% wszystkich zgonów (wzrost o 0,1 p.proc. w porównaniu z 2018 r.), natomiast w kraju odsetek ten obniżył się z 6,7% w 2018 r. do 5,4% w 2021 r.

Przyczyną 53,8% zgonów niemowląt w 2022 r. były choroby i stany okresu okołoporodowego, tzn. powstające w czasie trwania ciąży matki i w okresie pierwszych 6 dni życia noworodka (w 2019 r. – 44,6%), a w 40,0% wady rozwojowe wrodzone, zniekształcenia i aberracje chromosomowe (w 2019 r. – 48,2%).

Personel medyczny

Istotnym czynnikiem wpływającym na jakość życia mieszkańców i ich kondycję zdrowotną jest dostęp do usług medycznych. Dostępność ta jest warunkowana liczbą placówek medycznych, ale przede wszystkim liczebnością oraz kwalifikacjami kadry medycznej.

Jeśli chodzi o Polskę, to w 2022 r. liczba lekarzy mieszkających w kraju i posiadających prawo wykonywania zawodu wyniosła 158,9 tys. (w 2019 r. – 149,9 tys.). Z kolei lekarzy dentystów mieszkających w Polsce, posiadających prawo wykonywania zawodu było 44,3 tys. (w 2019 r. – 42,4 tys.). Podobnie jak w 2019 r., również w 2022 r. zaobserwowano feminizację zawodów lekarzy i lekarzy dentystów, znacznie wyraźniejszą w grupie lekarzy dentystów niż w grupie lekarzy. W 2022 r. odsetek kobiet wśród lekarzy wynosił około 59,5%, podczas gdy w grupie lekarzy dentystów kobiety stanowiły 76,3%.

W 2022 roku liczba lekarzy pracujących bezpośrednio z pacjentem (Szacunki oparte wyłącznie na źródłach administracyjnych.) w kraju wyniosła 132,5 tys., lekarzy dentystów – 35,0 tys., pielęgniarek – 215,1 tys., położnych – 28,5 tys. Z tego w województwie podkarpackim lekarzy pracujących bezpośrednio z pacjentem było 5883 i było to więcej niż w 2019 r. o 11,1%. W tym okresie wzrosła również (o 5,2%) liczba lekarzy dentystów pracujących bezpośrednio z pacjentem (do 1645 w 2022 r.).

W 2022 r. liczba lekarzy pracujących bezpośrednio z pacjentem przypadająca na 10 tys. ludności wynosiła dla Polski 35,1 osoby, a w ujęciu regionalnym wahała się od 23,8 osoby w województwie lubuskim do 42,8 osoby w województwie łódzkim. W województwie podkarpackim wskaźnik ten w 2022 r. wyniósł 28,3 osoby i był wyższy od notowanego w 2019 r. (o 3 osoby). W tym samym roku liczba lekarzy dentystów przypadająca na 10 tys. mieszkańców dla Polski przekroczyła 9 osób i wahała się od 6 osób w województwie kujawsko-pomorskim do 11 osób w województwie łódzkim. W województwie podkarpackim liczba dentystów przypadająca na 10 tys. mieszkańców w 2022 r. wyniosła 8 osób i również była wyższa w stosunku do 2019 r. (o 1 osobę).

Mapa. Lekarze pracujący bezpośrednio z pacjentem na 10 tys. mieszkańców według województw w 2022 r.

Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 186.

Lekarze specjaliści w województwie podkarpackim stanowili w 2021 r. ponad 67,5% ogólnej liczby lekarzy. Warto jednak podkreślić że jeden lekarz może mieć więcej niż jedną specjalność. Wskaźnik dostępności lekarzy specjalistów w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców w 2021 r. wyniósł 26,6 (w 2019 r. – 24,9, a w 2020 r. – 25,6).

Liczba pielęgniarek pracujących bezpośrednio z pacjentem na 10 tys. mieszkańców w 2022 r. dla Polski wynosiła niecałe 57 osób (w 2019 r. – 56). W województwie podkarpackim w 2022 r. na 10 tys. mieszkańców przypadało ponad 61 pielęgniarek (w 2019 r. blisko 63), co dawało 6. miejsce wśród województw. W województwie podkarpackim na 10 tys. kobiet w 2022 r. przypadało 15 położnych (7. pozycja w kraju). W okresie 2019-2022 najwięcej położnych, w przeliczeniu na 10 tys. kobiet, przybyło w województwie mazowieckim (o 10 więcej), a najmniejszy przyrost zanotowano w województwie warmińsko-mazurskim (o 3 więcej).

Mapa. Pielęgniarki i położne – personel pracujący bezpośrednio z pacjentem według województw w 2022 r

Źródło: Przegląd regionalny. Województwo podkarpackie 2022, Rzeszów 2023, s. 187.

Podmioty prowadzące działalność leczniczą

W końcu 2022 r. w województwie podkarpackim działały 1632 podmioty ambulatoryjnej opieki zdrowotnej: 1254 przychodnie -  Łącznie z przychodniami Ministerstwa Obrony Narodowej i Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji (o 3 więcej niż w 2019 r.), 68 praktyk lekarskich (11 mniej niż w 2019 r.) oraz 310 praktyk stomatologicznych (o 85 mniej niż w 2019 r.) realizujących świadczenia finansowane ze środków publicznych. W porównaniu z 2019 rokiem ubyło przychodni (o 5,4%), praktyk lekarskich (o 13,9%) oraz praktyk stomatologicznych (o 21,5%). Zarówno w miastach, jak i na terenach wiejskich województwa podkarpackiego, w 2022 r. zaobserwowano mniejszą niż w 2019 roku liczbę praktyk ogółem (odpowiednio o 20,4% i o 20,0%).

W 2022 r. dla potrzeb osób z niepełnosprawnościami przystosowanych było 88,7% placówek ambulatoryjnej opieki zdrowotnej. Placówek wyposażonych w pochylnie, podjazdy i platformy ułatwiające wejście do budynku było 62,7%. Ponadto w budynkach, gdzie mieściły się przychodnie i gabinety znajdowały się windy, posadzki antypoślizgowe, a także udogodnienia dla osób słabowidzących i niewidomych oraz niedosłyszących i niesłyszących.

Lecznictwo uzdrowiskowe

Lecznictwo uzdrowiskowe stanowi integralną część systemu ochrony zdrowia. Prowadzone jest w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego zlokalizowanych w uzdrowiskach, czyli na terenach o szczególnych walorach geologiczno-klimatycznych, wydzielonych w celu wykorzystania i ochrony znajdujących się tam naturalnych surowców leczniczych. W Polsce jest 47 obszarów, którym nadano status uzdrowiska. Są one zlokalizowane na terenie 13 województw. Uzdrowisk nie posiadają województwa: opolskie, wielkopolskie i lubuskie.

W szpitalach i sanatoriach uzdrowiskowych województwa podkarpackiego w 2022 r. przebywało 58,4 tys. osób. Liczba korzystających z tego typu usług, w przeliczeniu na 1 000 ludności wyniosła 28, co plasowało województwo na 5. miejscu w kraju. Analogiczny wskaźnik dla Polski wyniósł 20, a najwyższa wartość wskaźnika wystąpiła w województwie zachodniopomorskim – 109.